I te tere haere o te koroheketanga o te hapori, ka piki haere te tokomaha o ngā kaumātua e noho takitahi ana. Mā te whakarato i ngā whare haumaru e tika ana mō ngā kaumātua mokemoke, ehara i te mea ka ārai noa i ngā aituā, engari ka hoatu hoki he rangimārie ki ā rātou tamariki e mahi ana i tawhiti atu i te kāinga. Ka whakamāramahia e tēnei tuhinga ngā whare haumaru maha e tika ana mō ngā kaumātua mokemoke hei āwhina i te hanga i tētahi taiao noho haumaru, whakamarie hoki i ō rātou tau whakamutunga.
1. Ngā whare haumaru taketake
Pūnaha raka tatau atamai
Wewetehia mā te kupuhipa/tāmati/panuku kāri hei karo i te mōrearea o te ngaronga o ngā kī
Mahi wetewete mamao, he watea mō ngā haerenga rangitahi a ngā whanaunga me ngā hoa
Te wetewete i te uiuinga rekoata, te whakahaere i te āhuatanga whakauru me te putanga
Pūoko whakaoho tatau me te matapihi
Tāutahia ki ngā tatau me ngā matapihi, whakaoho tonu ina tuwhera rerekē
Ka taea te whiriwhiri i te whakaoho tangi me te rama, te whakamōhiotanga pana waea pūkoro rānei
Whakapūmau aunoa i te pō, whakakorengia i te awatea
Pātene waea ohorere
Tāutahia ki ngā wāhi matua pērā i te taha o te moenga me te kaukau
Hononga pāwhiri-kotahi ki ngā whanaunga, ki te pokapū ratonga hapori rānei
He ngāwari ake te pātene ahokore ka taea te mau
2. Ngā taputapu aroturuki hauora
Pūrere whakaoho mō te kimi hinganga
Tāutuhia ma te mohio ngā hinganga mā roto i ngā pūoko, i ngā kāmera rānei
Tukuna aunoa ngā whakaoho ki ngā hoapā kua whakaritea
Ka taea te whakauru ki ngā mataaratanga atamai, ki ngā taputapu kāinga rānei
Ngā taputapu aroturuki hauora atamai
Te aro turuki i te toto toto, te huka toto, te tere o te ngakau, me ētahi atu i ia rā.
Ka tukuatu aunoatia ngā raraunga ki te kapua, ā, ka taea te tiro e ngā whanaunga.
Whakamaumahara aunoa mō ngā uara rerekē
Pouaka rongoā atamai
Whakamaumahara wā ki te tango rongoā
Tuhia te tūnga o te rongoā
Te korenga o te mahi whakatūpato rongoā
Ngā whare ārai ahi me te ārai turuturu
Pūoho auahi
Me tāuta ki roto i ngā kīhini me ngā rūma moe
Te tapahi hau aunoa
Whakaoho tere-tipere
Pūoho turuturu hau
Tāutahia ki te kīhini hei kite i ngā turuturu hau māori/hau waro
Katia aunoa te takirere me te whakaoho
Āraia te kaumātua kei wareware ki te whakaweto i te ahi
Pūnaha aroturuki wai me te hiko
Whakaoho mō te whakamahinga wai mō te wā roa (ārai i te wareware ki te whakaweto i te wai)
Te parenga aunoa mō te taumaha rawa o te hiko
Ka taea te kati i te takirere matua o te wai me te hiko mai i tawhiti
4. Pūnaha aroturuki mamao
Kāmera atamai
Tāutahia ki ngā wāhi tūmatanui pērā i te rūma noho (kia tupato ki te tūmataitinga)
Mahi karanga reo rua-ara
Whakaoho kite nekehanga
Pūnaha kāinga atamai
Whakahaere aunoa i ngā rama, ngā ārai, me ētahi atu.
Whakatauirahia te aratau haumaru ina noho tetahi ki te kāinga
Ka whakaitihia te uauatanga o te whakahaere mā te whakahaere reo
Pūnaha taiapa hiko
Ārai i te ngaro o te hunga kaumātua ngoikore te hinengaro
Whakaoho aunoa ina nui atu i te awhe kua whakaritea
Te aroturuki i te tūnga GPS
5. Ngā whakaaro mō te whiriwhiri me te tāutanga
Kōwhiria kia rite ki ngā hiahia tūturu
Aromatawai i te āhua tinana me te taiao noho o te kaumātua
Whakaritea ngā take haumaru tino nui
Āta karohia te aro turuki nui rawa e pā kino ana ki te hinengaro o te kaumātua
Te kaupapa o te ngāwari o te mahi
Kōwhiria he taputapu he ngāwari te atanga me te whakahaere tika
Āta karohia te maha o ngā mahi uaua
Puritia ngā tikanga whakahaere tuku iho hei tārua
Te tiaki me te tirotiro auau
Whakamātauria te pūnaha whakaoho mō te mahi noa i ia marama
Whakakapia ngā pākahiko i te wā tika
Whakahōu i ngā mōhiohio whakapā
Tikanga hononga hapori
Honoa te pūnaha whakaoho ki te pokapū ratonga hapori
Whakatūria he mahere urupare āwhati
Whatunga āwhina ā-rohe
Whakamutunga
Ehara i te mea he mahi hangarau anake te whakarato i ngā taputapu haumaru mō ngā kaumātua mokemoke, engari he kawenga pāpori anō hoki. I a rātou e tāuta ana i ēnei taputapu, me toro atu hoki ngā tamariki ki a rātou, me waea atu hoki ki a rātou i ngā wā katoa, kia taea ai e te hangarau te tautoko i te haumaru me te manaaki i ngā mema o te whānau. Mā te whirihoranga tika o ngā taputapu haumaru, ka taea e tātou te hanga i te oranga haumaru me te mana ake o ngā kaumātua mokemoke, ā, ka tino whakatinanahia te "haumarutanga kaumātua".
Kia maumahara, e kore rawa e taea e te pūnaha haumarutanga pai rawa te whakakapi i te manaakitanga o ngā whanaunga. I a koe e tāuta ana i ēnei taputapu, kaua e wareware ki te hoatu ki ngā kaumātua te whanaungatanga kare ā-roto me te whakamarie wairua e tino hiahiatia ana e rātou.
Wā tuku: Pipiri-23-2025






